Betalen over de grens? Geen probleem. Zorg krijgen over de grens? Nog lang niet vanzelfsprekend.

Hoewel de financiële sector en de zorgsector sterk verschillen, delen ze een uitdaging: het harmoniseren van complexe systemen in Europa. De Europese betaalstandaard SEPA (Single Euro Payments Area) en het aankomende EHDS (European Health Data Space) tonen hoe standaardisatie kan leiden tot betere samenwerking, efficiëntie en veiligheid.

SEPA: een succesvolle blauwdruk

SEPA werd tussen 2008 en 2014 ingevoerd om grensoverschrijdende betalingen in Europa net zo eenvoudig te maken als binnenlandse betalingen. Dankzij uniforme standaarden zoals IBAN en BIC werden transacties sneller, goedkoper en betrouwbaarder. Cruciaal hierbij waren:

• Technische standaardisatie

• Wettelijke ondersteuning (zoals de Payment Services Directive)

• Centrale governance via de European Payments Council

• Goede communicatie en ondersteuning richting bedrijven en burgers

EHDS: gezondheidsdata beter benutten in Europa

Het European Health Data Space (EHDS) is een EU-initiatief om gezondheidsgegevens veilig en grensoverschrijdend toegankelijk te maken. Denk aan het digitaal kunnen delen van een Patient Summary, e-recepten of labuitslagen tussen zorgverleners in verschillende landen.

De EHDS wil:

• Burgers regie geven over hun gezondheidsdata

• Zorgprofessionals ondersteunen bij het verlenen van zorg over de grens

• Innovatie en onderzoek stimuleren via secundair gebruik van data

1. Harmonisatie vereist visie, standaarden én regie

Waar SEPA vaste afspraken en infrastructuur bracht, moet EHDS nog grote stappen zetten. Denk aan:

• Technische standaarden, zoals HL7-FHIR en de Europese datastructuur EEHRxF

• Wetgeving rondom eigenaarschap van data, aansprakelijkheid en privacy

• Governance, met per land een centrale autoriteit voor coördinatie en toezicht

Zorginstellingen en leveranciers doen er goed aan hierop te anticiperen – de standaarden van morgen worden nú ontwikkeld.

2. Stakeholderbetrokkenheid is cruciaal

Net als bij SEPA moeten bij EHDS alle ketenpartners tijdig aan tafel: van ICT-leveranciers en EPD-aanbieders tot zorgbestuurders en patiëntenverenigingen. De implementatie raakt niet alleen zorginstellingen, maar ook administratieve processen, data-uitwisseling en wet- en regelgeving.

Denk aan:

• Nieuwe formats voor gegevensuitwisseling

• Aangepaste informatiesystemen

• Testfases en bewustwordingscampagnes zoals SEPA dat ook kende

3. Goede communicatie naar zorgprofessionals én burgers

SEPA liet zien dat standaardisatie pas werkt als eindgebruikers het begrijpen en vertrouwen. Ook bij EHDS moet de boodschap helder zijn:

• Welke gegevens zijn beschikbaar over de grens?

• Wie kan wat inzien, wanneer en waarom?

• Hoe wordt de privacy gewaarborgd?

Net als de IBAN-converters van toen, kunnen tools helpen om deze overgang begrijpelijk en behapbaar te maken voor patiënten en zorgprofessionals.

4. Interoperabiliteit is de kernuitdaging

SEPA koppelde duizenden banken via uniforme standaarden. EHDS moet datzelfde doen met een versnipperd zorglandschap aan ICT-systemen. Hierbij geldt:

• Oude en nieuwe systemen moeten tijdelijk naast elkaar bestaan

• “Vertalers” of middleware kunnen overgangsproblemen verzachten

• Grote investeringen in software, infrastructuur en integratie zijn onvermijdelijk

Wie deze kosten draagt, is op dit moment nog een open vraag – maar de noodzaak is duidelijk.

5. Fasering en flexibiliteit maken het verschil

SEPA werd stapsgewijs ingevoerd, met ruimte voor testen en bijsturen. EHDS volgt eenzelfde aanpak:

• Fase 1: toegang tot Patient Summary en eRecept binnen 2 jaar

• Fase 2 en 3: bredere data-uitwisseling binnen 4 tot 6 jaar

Belangrijk is dat ook onverwachte situaties opgevangen kunnen worden. Zo bleek bij SEPA dat diakrieten (zoals ü of é) voor problemen zorgden bij de verwerking – een goed voorbeeld van waarom flexibiliteit essentieel is bij standaardisatie.

De Single Euro Payments Area is inmiddels niet meer weg te denken uit het Europese betaalverkeer. Het biedt een waardevolle leidraad voor de EHDS. Succesvolle implementatie vraagt:

• Heldere kaders en governance

• Draagvlak bij álle betrokkenen

• Realistische fasering

• En vooral: communicatie, samenwerking en vertrouwen

Bij D&A Conclusion begeleiden we zorgorganisaties in dit complexe speelveld van digitalisering en gegevensuitwisseling. Want als SEPA heeft bewezen dat Europa wél kan samenwerken, dan moet dat met gezondheidsdata ook kunnen. Zolang we het wiel maar niet opnieuw proberen uit te vinden.