Openbaar Ministerie | Recht doen met serious games 'De Regisseur' en 'De Wachter'

In het werk van een Officier is het draaien van ZSM- en Piketdiensten een belangrijk onderdeel. Bij een ZSM-dienst worden eenvoudige strafzaken zo snel, slim en zorgvuldig mogelijk afgehandeld door samenwerking tussen het OM, de politie en andere ketenpartners. Tijdens een Piketdienst moet een OVJ beschikbaar zijn buiten reguliere werktijden, om beslissingen te nemen over spoedeisende zaken.

De vraag van het OM aan ons was helder: hoe kun je OIO’s in korte tijd zelfstandig en op een realistische manier leren omgaan met de hectiek en de onvoorspelbaarheid van deze dienstvormen? En hoe doe je dat zonder capaciteit te vragen van huidige OVJ’s?

Wij ontwikkelden twee serious games: ’De Regisseur’ (ZSM-game) en ‘De Wachter’ (Piketdienstgame). Beide games zijn scenario-based en ontworpen om OIO’s te laten oefenen met realistische situaties waarin ze keuzes moeten maken, prioriteiten stellen en samenwerken met ketenpartners.

In ‘De Regisseur’ worden spelers via de ‘verdachtenmonitor’ geconfronteerd met een stroom aan strafzaken waarbij de tijd per case afloopt. Ze moeten snel schakelen, extra informatie vergaren bij ketenpartners en besluiten nemen over de case volgens het ZSM-proces. Het is de taak aan de OIO’s om zo veel mogelijk goed afgewogen afdoeningsbeslissingen te nemen in de 20 minuten die de game duurt.  

‘De Wachter’ dompelt spelers onder in de dynamiek van een piketdienst. Om de stroom aan telefoongesprekken die hierbij komt kijken te simuleren, hebben we een oplossing ontwikkeld die functioneert als een werktelefoon. De game begint met een overdracht van een collega, waarna de OIO in de oplossing via WhatsApp- en sms-berichten een overzicht krijgt van lopende zaken die hij moet afhandelen. Onder tijdsdruk moet hij spoedvragen beantwoorden en afwegingen maken, vaak zonder mogelijkheid tot ruggespraak. Berichten kunnen op elk moment binnenkomen, zelfs midden in de nacht. Om de ervaring nog realistischer te maken, ontvangt de OIO tussendoor ook berichten van bijvoorbeeld studenten met aanvullende vragen. De hoeveelheid en complexiteit van de berichten neemt geleidelijk toe, wat zorgt voor een realistische druk.

De leerervaring is ontworpen om de praktijk voelbaar te maken en bestaat uit:

• Realistische casuïstiek: De games draaien om realistische fictieve situaties. Zoals het scenario "Dode man in auto gevonden”. In dit scenario wordt een OIO geconfronteerd met een melding van een overleden man in een auto. De casus draait om het beoordelen van de situatie op basis van beperkte en deels subjectieve informatie die is ontvangen. De keuzes die de OIO maakt, leiden tot verschillende routes met elk hun eigen leerpunten en feedback. Er is achtergrondinformatie beschikbaar om te raadplegen (scaffolding).
• Feedbackroutes: Verschillende keuzes leiden tot verschillende uitkomsten en feedback, waarbij de OIO leert reflecteren op zijn handelen. Veel OIO’s spelen de games meerdere keren uit nieuwsgierigheid naar de verschillende opties. Dit vergroot het leereffect.
• Verantwoordingsvaardigheden: De OIO leert hoe keuzes te onderbouwen richting collega’s en ketenpartners. Hierbij wordt ook het belang van onafhankelijk denken en zorgvuldigheid in de besluitvorming meegewogen in de feedback. De OIO leert om niet klakkeloos af te gaan op de interpretatie van anderen, zelfs als die van een ervaren stakeholder komt, en het belang van wachten op forensisch bewijs voordat er juridische stappen worden gezet.

De games bieden een veilige oefenomgeving waarin fouten mogen worden gemaakt. De scenario’s zijn herkenbaar, de keuzes confronterend, en de leerervaring realistisch. De games zijn hiermee niet alleen interessant voor OIO’s, maar ook voor andere medewerkers binnen het OM die willen ervaren hoe het werk van een OVJ er in de praktijk uitziet. Dit zorgt voor meer binding met de organisatie.